Οι βελανιδιές στο αγροτικό πολιτισμικό τοπίο

                                                    του Δήμου Καρπενησίου

Πανοραμική άποψη της κοιλάδας του Καρπενησιώτη ποταμού (φωτ. Μεράκος Κων, 2021)

Η Ευρυτανία διαθέτει δασολίβαδα και ορεινά λιβάδια  που αποτελούν οικοτόπους μεγάλης οικολογικής και οικονομικής αξίας, καθώς στηρίζουν την κτηνοτροφική παραγωγή. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον συγκεντρώνουν τα αγροδασοπονικά συστήματα που συναντάμε στις παρυφές των δασών και που προσφέρουν ποικίλες οικοσυστημικές υπηρεσίες, πέραν της βόσκησης και της δασοπονίας. Στηρίζουν τα εδάφη και τα προστατεύουν από διαβρώσεις και κατολισθήσεις, ρυθμίζουν την απορροή των υδάτων και αποτρέπουν ζημίες από πλημμύρες και ολισθήσεις, ενώ παράλληλα εμπλουτίζουν το υδροφόρο ορίζοντα, στηρίζουν την άγρια ζωή σε κάθε μορφή της (βιοποικιλότητα), από τις απαρατήρητες για τους περισσότερους από εμάς λειχήνες, έως την πλούσια ορνιθοπανίδα  και τα μεγάλα θηλαστικά.

  Αιωνόβιο δέντρο φυλλοβόλου δρυός στη περιοχής της Καλλιθέας (Μπιάρας) Καρπενησίου,                                                        στα όρια δασολίβαδου (φωτ. Λάππα Β.,2021)

                                             

                Η πιο ενδιαφέρουσα από τις οικοσυστημικές υπηρεσίες των αγροδασοπονικών συστημάτων είναι η συμβολή τους στην αποθήκευση άνθρακα και στο μετριασμό των επιπτώσεων από την κλιματική αλλαγή που επιφέρει ακραία καιρικά φαινόμενα με αρνητικές συνέπειες στις ανθρώπινες κοινωνίες. Οι βελανιδιές αείφυλλες και φυλλοβόλες, συνθέτουν ποικίλα αγροτικά και πολιτιστικά τοπία, στην ευρύτερη περιοχή της λεκάνης απορροής του ποταμού Καρπενησιώτη, και προσφέρουν επιπλέον όλων των προαναφερόμενων υπηρεσιών, και πολιτιστικές υπηρεσίες, καθώς αποτελούν χαρακτηριστικά στοιχεία των αξιών του ορεινού μας πολιτισμού. 

Εκτεταμένα δάση αείφυλλης δρυός (πουρνάρι) στη λεκάνη απορροής του Μέγδοβα ποταμού (Ταυρωπός), συμβολή με το Στενωματιώτικο Ρέμα. (φωτ. Μπαλάς Γ., 2020)

    Τις συναντάμε, είτε ως μεμονωμένα υπέργηρα άτομα, σε πλατείες και εκκλησιαστικούς χώρους, είτε σε συστάδες  που αποτελούν νησίδες οικοτόπων, στα κυρίαρχα ελατοδάση της περιοχής.  Το γενικό συμπέρασμα της μελέτης μου γύρω από τις βελανιδιές στην  φυτοκοινωνία της περιοχής, είναι ότι προέρχονται από αυτοφυή δάση δρυός, τα οποία υπεραραιώθηκαν εξαιτίας της μακρόχρονης παρουσίας ανθρώπινων δραστηριοτήτων (παραδοσιακή διαχείριση, επέκταση αγροτικού χώρου, κ.α.).

Συστάδα φυλλοβόλων δέντρων δρυός στο εξωκλήσι της Παναγίας στο χωριό Νόστιμο Καρπενησίου, με χαρακτηριστική της επέκταση της ελάτης (φωτ. Λάππα Β., 2021)

    Η ποιότητα του τόπου, υποστηρίζει τα μακρόβια αυτά δέντρα. Στους χώρους θρησκευτικής λατρείας, κοιμητήρια,  γύρω από εξωκλήσια και περίβολους εκκλησιών, συναντάμε γηραιά, υπεραιωνόβια δέντρα, μεγάλης αισθητικής και οικολογικής αξίας. 

Μνημειακό δέντρο δρυός ηλικίας 5 αιώνων, στον εκκλησιαστικό περίβολο του Ι.Ν. Αγίου Νικολάου στο χωριό Κλαυσί Καρπενησίου. (φωτ. Λάππα Β.)

Υπεραιωνόβια δρυς στο εκκλησιαστικό δάσος του Ι.Ν. Αγίας Παρασκευής Λάσπης (Αγίου Νικολάου) Καρπενησίου. Η εκτίμηση της κατάστασης της υγείας των αιωνόβιων δρυών του δάσους δείχνει έντονη νέκρωση (σήψεις κλαδιών και κορμών, αραίωση κόμης, κ.α.) που επιβάλλει η πυκνή συγκόμωση με την ελάτη και η σκίαση των φωτόφιλων αυτών δέντρων. (φωτ. Λάππα Β.)

                                

 Μένει σε μας, τους μόνιμους κατοίκους του ορεινού χώρου, να διατηρήσουμε τα μνημειακά αυτά δέντρα, μέσα από μια ολιστική δασοπονική διαχείριση των δασών μας, έτσι που να τα αναδείξουμε ως στοιχεία του τοπίου  και της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

Αγροδασοπονικό τοπίο στην παρόχθια ζώνη του Καρπενησιώτη με κυρίαρχη την παρουσία δέντρων δρυός στα όρια των ιδιοκτησιών γης. (φωτ. Λάππα Β.)

   

Ο ορεινός χώρος ως πολιτιστικό και αγροτικό τοπίο.

 

Ορεινές κοινότητες και μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς

Ορεινό αγροτικό πολιτισμικό τοπίο στο Στένωμα Ευρυτανίας.

(φωτ. Λάππα Βασ.)

Όταν αναφερόμαστε στην άυλη πολιτιστική μας κληρονομιά εννοούμε  τη γλώσσα, την ντοπιολαλιά μας, τα μνημεία του λόγου, την προφορική μας παράδοση, όπως αυτή φθάνει μέχρι τις μέρες μας ζωντανή από στόμα σε στόμα. 

Τα παραμύθια, οι μύθοι και οι θρύλοι που οι παππούδες και οι γιαγιάδες κουβαλούσαν πολύτιμα δώρα στα εγγόνια τους, στους βαριούς και μακριούς χειμώνες των παιδικών μας χρόνων. Τα τραγούδια, τα ταχταρίσματα και τα νανουρίσματα των μανάδων, που κανάκευαν τα μωρά τους στη σαρμανίτσα. Η δημοτική μουσική παράδοση και η εκκλησιαστική υμνολογία, που φτάνουν στο σήμερα από τους βυζαντινούς χρόνους. Η ψαλτική μάλιστα, ως ζωντανή παραδοσιακή τέχνη, θεωρείται σήμερα από τα σημαντικότερα πολιτιστικά αγαθά του ελληνισμού, και έχει εγγραφεί στον κατάλογο των μνημείων της UNESCO (http://ayla.culture.gr/psaltiki_texni/).

Καθώς οι κοινωνίες αλλάζουν στον σύγχρονο κόσμο, η άυλη κληρονομιά μας παραμένει ζωντανή, χαρακτηριστική είναι η δημοτική μουσική παράδοση, που δυναμική, συμβάλλει στον αυτοπροσδιορισμό μας και την αυτογνωσία του νεότερου ελληνισμού. Τα παιδιά μας σήμερα δεν νανουρίζονται με τα δικά μας νανουρίσματα, ούτε ακούνε τα ίδια παραμύθια,  μοιράζονται όμως, ακόμα τους ίδιους χορούς και κοινωνούν τα ίδια λατρευτικά μυστήρια στους ναούς του χωριού μας, με εκείνα των προγόνων τους. Μια ιστορική ζωντανή συνέχεια μνημείων πολιτισμού, που συνειδητά επιλέγουμε ως κοινωνία.

Οφείλουμε να ορίσουμε τι ακριβώς εννοούμε μνημείο. Μνημείο είναι κάθε αξιόλογο ανθρώπινο δημιούργημα ή πράξη, κάθε κτήριο που θεωρείται αξιόλογο από άποψη αρχαιολογική, ιστορική και αισθητική. Σημαντικό είναι να γνωρίζουμε ότι, η έννοια ενός ιστορικού μνημείου, δεν καλύπτει μόνο το μεμονωμένο αρχιτεκτονικό έργο, αλλά και την αγροτική τοποθεσία, που μαρτυρεί έναν ιδιαίτερο πολιτισμό, μια ενδεικτική εξέλιξη στο χρόνο ή ακόμα και ένα ιστορικό γεγονός. Αυτό ισχύει, όχι μόνο για τις μεγάλες δημιουργίες, αλλά και για τα ταπεινά έργα, που με τον καιρό απέκτησαν πολιτιστική σημασία.

Αγροικία στο Στένωμα (φωτ. Λιόντης Στέφανος)

«Τα μνημειακά έργα των λαών, στέκονται σήμερα σαν ζωντανές μαρτυρίες της μακρόχρονης παραδόσεώς τους…» διαβάζουμε στη Χάρτα της Βενετίας (1964), που υπήρξε το πρώτο παγκόσμιο κείμενο για τον πολιτισμό. Ακολούθησαν η Σύμβαση της Γρανάδας (Δεκέμβριος 1990) και η Σύμβαση της Φλωρεντίας που υπογράφηκε στην ιστορική πόλη της Ιταλίας το 2000 και από τη χώρα μας, και έγινε νόμος του ελληνικού κράτους το 2010, με στόχο να προστατέψει, να αναδείξει και γενικά να διαχειριστεί το τοπίο, ως στοιχείο του πολιτισμού.

Το ελληνικό ορεινό τοπίο, αναγνωρίζεται για τη μοναδικότητά του και την ιστορικότητά του, καθώς αποτελεί προϊόν της μακροχρόνιας ανθρώπινης παρουσίας στα βουνά, δημιούργημα της συμβίωσης ανθρώπου και φύσης.

Πετράλωνο στο Στένωμα Ευρυτανίας (φωτ. Στέφανος Λιόντης)

  Σύμφωνα με τη Σύμβαση της Φλωρεντίας κάθε χώρα, οφείλει να εφαρμόζει πολιτικές τοπίων, με συγκεκριμένα μέτρα, ένα των οποίων είναι η καθιέρωση διαδικασιών για τη συμμετοχή των πολιτών (του κοινού) και των περιφερειακών αρχών (τοπικές και δημοτικές αρχές) στην προστασία και την διαχείριση των τοπίων.

  Τα πολιτισμικά (παραδοσιακά) τοπία είναι το αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης ανθρωπίνων και φυσικών διεργασιών και αποτελούν την πολιτισμική, κοινωνική, οικολογική και οικονομική κληρονομιά κάθε λαού.

 Ταυτόχρονα, τα τοπία αυτά εκφράζουν τον τρόπο ζωής των κατοίκων μιας περιοχής και στοιχειοθετούν μια ζωντανή και δυναμική οντότητα, η οποία όχι μόνο διαθέτει αισθητική και οικολογική αξία, αλλά αποτελεί και μια ανεξάντλητη τράπεζα πληροφοριών για την ανθρώπινη δραστηριότητα στο πέρασμα του χρόνου.

  Η σημερινή ανάγκη του ανθρώπου των μεγαλουπόλεων να προσεγγίσει το φυσικό τοπίο και καθώς και η στροφή προς διάφορες μορφές εναλλακτικού τουρισμού και οικοτουρισμού δείχνουν την επιτακτική ανάγκη να ασχοληθούμε  επιτακτικά και με σεβασμό, με τη διαχείριση του ορεινού Μεσογειακού τοπίου.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής του ορεινού χώρου του Τυμφρηστού. Πετρόχτιστη οικία με πλακόστρωτη στέγη στο χωριό Δομιανοί.

  Ολόκληρος ο πλανήτης σήμερα περιλαμβάνει και συντηρεί ΄΄παραδοσιακά΄΄ τοπία, δηλαδή περιοχές με ιδιαίτερη φυσική και πολιτισμική ποικιλότητα και κληρονομιά. Τέτοια παραδοσιακά τοπία συνήθως περιλαμβάνουν πολυάριθμα είδη χλωρίδας και πανίδας, διατηρούν δηλαδή υψηλή βιοποικιλότητα και έχουν ταυτόχρονα υψηλές αισθητικές και αναψυχικές αξίες για τον άνθρωπο που τα επισκέπτεται ή ζει μέσα σε αυτά. Αυτές οι περιοχές επιτρέπουν την αρμονική συνύπαρξη ανθρώπου και φύσης και μπορούν να αποτελέσουν μοντέλα αειφορικής χρήσης της γης, απαραίτητης για την εξασφάλιση του μέλλοντος του ανθρώπου στη γη. 

Για τούτο και στο Περιφερειακό Χωροταξικό Σχέδιο για την Ανάπτυξη και την Αειφορία, της Περιφέρειας Στερεάς  Ελλάδας, προβλέπεται ο χαρακτηρισμός των δύο Δήμων της Ευρυτανίας ως Περιφερειακό Πάρκο Οικοανάπτυξης, υπακούοντας και στην επιταγή της Ευρωπαϊκής Πολιτικής που αναγνωρίζει την αναπτυξιακή αξία του τοπίου και την πολιτιστική αξία του ως πυλώνα του οικοτουριστικού προσανατολισμού.

Ο Lucas (1992) αναγνώρισε και διέκρινε την «αξία του τοπίου», την «αξία διατήρησης του τοπίου» και την «πολιτισμική αξία του τοπίου». Εντούτοις, τα πολιτισμικά/παραδοσιακά τοπία δεν είναι στατικά, όπως ένας ζωγραφικός πίνακας και δεν μπορούν να επιβιώσουν ως μουσειακό αντικείμενο, αλλά, χαρακτηρίζονται από δυναμική εξέλιξη με ραγδαίες αλλαγές, οι οποίες σήμερα συμβαίνουν με τέτοιους δραματικούς ρυθμούς που η ανάγκη, τουλάχιστον της καταγραφής τους, ποτέ δεν ήταν πιο επιτακτική.

Η καταγραφή επίσης των στοιχείων που αφορούν τις σχέσεις του ανθρώπου με το τοπίο, είναι απόλυτα αναγκαία, αφού μέσα σε λίγες δεκαετίες παραδοσιακές χρήσεις γης, τοπωνύμια, έθιμα κλπ. τείνουν να εξαφανιστούν απειλώντας την πολιτισμική κληρονομιά ενός τόπου.

Η γνώση της σχέσης του τοπίου με την παράδοση και τα έθιμα των κατοίκων σε μια περιοχή, μπορεί να δώσει σημαντικές πληροφορίες για τη μελλοντική διαχείριση των φυσικών πόρων, αλλά και το σχεδιασμό οποιουδήποτε τοπίου σε κάθε κλίμακα.

Τα παραδοσιακά/πολιτισμικά τοπία θα πρέπει να θεωρούνται πλέον και στην Ελλάδα ως πολιτισμική, οικολογική, κοινωνική και οικονομική κληρονομιά και περιουσία του λαού της, όπως ήδη αναγνωρίζονται ως «ένα σημαντικό μέρος της ευρωπαϊκής πολιτισμικής, επιστημονικής και κοινωνικής κληρονομιάς».

Η δράση των πολιτών, ατομικά και μέσα από συλλογικότητες και ομάδες, είναι θεσμικά κατοχυρωμένη, σύμφωνα με το άρθρο 24 του Συντάγματος των Ελλήνων, που είναι ξεκάθαρο. «Η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του Κράτους και δικαίωμα του καθενός».

Η συνταγματική αυτή επιταγή, υλοποιείται με το νόμο Ν.3028/2002 «για την προστασία των αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς». Στο άρθρο 3, στον εν λόγω νόμο, για το περιεχόμενο της προστασίας αναφέρεται ότι η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς συνίσταται, μεταξύ άλλων, στην διευκόλυνση της πρόσβασης και της επικοινωνίας του κοινού με αυτή, στην ανάδειξη και την ένταξή της στη σύγχρονη κοινωνική ζωή, και τέλος, στην παιδεία, την αισθητική αγωγή και την ευαισθητοποίηση των πολιτών για την πολιτιστική τους κληρονομιά.

Αυτή ακριβώς την συνταγματική επιταγή, κάνει πράξη ο Σύλλογος Στενωματιωτών, με έργα, αποδεικνύοντας τα λόγια του Αίσωπου (620-560 π.Χ.) «η ισχύς εν τη ενώσει».

Επιλέγω ενδεικτικά, σε αυτό το άρθρο, δύο μόνο παραδείγματα, που αποδεικνύουν την έμπρακτη ανάδειξη μνημείων ορεινού πολιτισμού. Το ένα είναι τα αλώνια στα υψώματα του χωριού, που στις πέτρες τους έχει καταγραφεί ανεξίτηλα, η συλλογική μνήμη της σχέσης του καλλιεργητή με τη  μάνα γη.

Το άλλο, η προτομή της αγέρωχης μορφής της Γιαννιώς Λάζου, δίπλα στη κεντρική κοινοτική κρήνη της πλατείας. Βρύση και μαία, ανήκουν από πάντα και για πάντα στην κοινότητα, κοινά αγαθά μιας κοινωνίας που γνωρίζει και ευγνωμονεί για τα δώρα της ζωής!

                   

  Τα αλώνια σε θέσεις σημαντικές για την ορεινή οικονομία, παραμένουν στοιχεία δυνατά του αγροτικού τοπίου. Στένωμα (φωτ. Λιόντης Στ.)

  Προσωπικά, ως επισκέπτρια του χωριού  Στένωμα της Ευρυτανίας, για πρώτη φορά, πριν 25 περίπου χρόνια, από αυτά τα δύο αυθεντικά δείγματα πολιτισμού, σχημάτισα την εκτίμησή μου για το χωριό και τους ανθρώπους του.

Σε  πείσμα των καιρών, τις δεκαετίες που οι κοινότητες των ορεινών επαρχιών εγκαταλείφθηκαν, στο Στένωμα τα δυο αυτά αλώνια παραμένουν διατηρημένα με σεβασμό στον ιδρώτα όσων τα έχτισαν και τα δούλεψαν για εκατοντάδες χρόνια.

Στην προτομή της Γιαννιώς, είδα το σεβασμό στο πρόσωπο της γυναίκας της προσφοράς και του καθημερινού μόχθου, της Μάνας, της αγρότισσας. Τα παιδιά που πρωτόδανε το φως της ζωής στα χέρια αυτής της γυναίκας, κουβάλησαν στη συνείδησή τους την αξία της προσφοράς της και  τίμησαν τη μνήμη της.

                                                   

Αφιερωματική στήλη και προτομή της Γιαννιώς Λάζου, στην κεντρική πλατεία του Στενώματος

 (φωτ. Λιόντης Στ.)

Αυτό οφείλουμε να κάνουμε, για κάθε δημιούργημα εκείνης της κοινωνίας που γέννησε τέτοιους ανθρώπους και για τα έργα τους. Και δεν είναι μονάχα τα υλικά έργα, αλλά και τα άυλα δημιουργήματά τους, τα ήθη και τε έθιμά μας, που κληρονομήσαμε και αγωνιούμε το ίδιο να φροντίσουμε.

 Με την ευκαιρία των εορτών του Δωδεκαημέρου, ας θυμηθούμε κάποια από αυτά που είναι τόσο κοντά μας, αλλά και τόσο απόμακρα  στις ημέρες που διανύουμε. Θυμόμαστε το πάντρεμα της φωτιάς; Την παραμονή των Χριστουγέννων  οι βουνίσιοι, «επειδή πιστεύουν ότι με την έναρξη του Δωδεκαημέρου, οι καλικάντζαροι ανεβαίνουν πάνω στη γη, αφήνοντας στην ησυχία του το δέντρο της ζωής να αναβλαστήσει, και επιδιώκουν να δημιουργήσουν προβλήματα στους ανθρώπους, οι ένοικοι του σπιτιού προσπαθούν να κρατούν αναμμένη τη φωτιά στην εστία. Επιλέγουν μάλιστα ξύλα δέντρων που αργούν να καούν, ακόμη και χλωρά, και τα «παντρεύουν». Και ο αριθμός των ξύλων ή το είδος του δέντρου συμβολίζει τον ιδιοκτήτη του σπιτιού ή το αντρόγυνο ή το αντρόγυνο και τον κουμπάρο», αναφέρει η Αικ. Πολυμέρου – Καμηλάκη, Λαογράφος της Ακαδημίας Αθηνών.

Στα Άγραφα «την παραμονή των Χριστουγέννων παντρεύουν τη φωτιά τους. Βάνουν ξύλο αγριοκερασιάς για στοίχειωμα της νοικοκυράς και κέδρου για στοίχειωμα του νοικοκύρη. Και τα βάνουν χλωρά στη φωτιά, για να καούν».  Έτσι γίνεται το πάντρεμα της γωνιάς».

Η φωτιά των Χριστουγέννων και του Δωδεκαημέρου συγκεντρώνει την οικογένεια γύρω από την εστία, όπου και «μαντεύει την εξέλιξη της υγείας και ευτυχίας των μελών της και του σπιτιού». 

                    

Τα παγανά, οι Καλικάντζαροι, και το δέντρο της Ζωής. Από παλιό αναγνωστικό.

Θυμόμαστε τα Κάλαντα των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς, των Θεοφανίων. Τη γλυκιά γαλήνη στη λειτουργία των εκκλησιών, με τη μυρωδιά των καντηλιών και των κεριών να ζεσταίνει το χώρο; Θυμόμαστε το Χριστόψωμο; Είναι τόσο εύκολο να ανακαλέσουμε στην αισθητηριακή μας μνήμη, γεύσεις, ακούσματα και μυρουδιές από τα Χριστούγεννα στην ξεστασιά των οικογενειών μας στο χωριό.

 Πόσο εύκολο είναι όμως να δημιουργήσουμε εμείς οι ίδιοι, σε πείσμα των καιρών, αυτή την ίδια ζεστασιά στο σπιτικό μας σήμερα; Θέλει προσπάθεια. Αλλά αξίζει κάθε προσπάθεια, για τη χαρά των μικρών παιδιών, που εύκολα θα γεμίσουν με αγάπη και αισιοδοξία από τις διηγήσεις μας, από το ωραιότερο παραμύθι …  της γέννησης του μικρού Χριστού στη φάτνη των βοσκών!

« Το επ’ εμοί, ενόσω ζω και αναπνέω και σοφρονώ, δεν θα παύσω πάντοτε, ιδίως δε κατά τας πανεκλάμπρους ταύτας ημέρας, να υμνώ μετά λατρείας τον Χριστόν μου, να περιγράφω μετ’ έρωτος τη φύσιν και να ζωγραφώ μετά στοργής τα γνήσια ελληνικά ήθη»,

 γράφει ο ανυπέρβλητος Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης.

                                          Φθινόπωρο στον κήπο και στο αμπέλι.

Τα μανιτάρια στο κτήμα, καλωσορίζουν το φθινόπωρο του 2020!

Οι μηλιές, πάντα γενναιόδωρες, προσφέρουν τα δώρα τους!

Το αμπέλι με τις παλιές παραδοσιακές ποικιλίες του, μας δίνει κάθε χρόνο
 αρωματικό κρασί και τσίπουρο!

Μανιτάρια συντροφεύουν τις καστανιές, περιμένοντας να πέσουν τα κάστανα!

Μανιτάρια ακόμα και στις τσαγιές!

                                   Μνημειακά Δέντρα Δήμου Καρπενησίου

                     Αιώνες ζωής και  . . . μυστικών, περιμένουν να τα ανακαλύψουμε!

              Αιωνόβιες Δρυς (Βελανιδιές) στον Προφήτη Ηλία Μυρίκης.

Ο εποχιακός λαχανόκηπος στα ορεινά ...

   Η πιο δημιουργική χαρά για μας που αγαπάμε τους μικρούς μας κήπους, είναι οι πρώτες εργασίες της ανοιξιάτικης σποράς!
  Όταν βλέπεις μέρα με τη μέρα το σπόρο να δίνει βλαστούς και αφουγκράζεσαι τη μυστική δύναμη της βλάστησης.
  Ο κήπος του οικογενειακού μας κτήματος κάθε χρόνο είναι διαφορετικός. Χάρη στο σχέδιο που εκπονεί κάθε φορά ο αγαπημένος μου κηπουρός!

Σε μια διαχρονική επιλογή αγροδασοπονικών πρακτικών, οπωροφόρα δέντρα, αμπέλι και εποχιακοί λαχανόπηποι συνυπάρχουν στην ίδια μικρή ιδιοκτησία γης!

Αμπέλι και εποχιακός κήπος συνυπάρχουν αρμονικά κάτω από την κοπιώδη εργασία του Ανδρέα.

Κήπος  ανάμεσα σε δέντρα καστανιάς στο χωριό Παπαδιά Ευρυτανίας.
Ο κήπος της πεθεράς μου Ελένης Κελέση. 

Η γιαγιά Ελένη, στην πρώτη  συγκομιδή τσαγιού για το 2020.

Τα πρώτα κεράσια στολίζουν τον κήπο του Ανδρέα!

      Έχω τη χαρά και την τιμή της πραγματικής φιλίας και για τούτο σας παρουσιάζω τον  υπέροχο  δασικό κήπο του φίλου μου Παναγιώτη στον Τόρνο Ευρυτανίας. Ένας κήπος βγαλμένος από παραμύθι, δίπλα στο δάσος και με τα τρεχούμενα νερά να τον δροσίζουν χειμώνα καλοκαίρι.

Οι μαγικοί κήποι του Παναγιώτη, στον αγαπημένο Τόρνο.

      Σε όποιο ορεινό χωριό της μικρής μας πατρίδας κι αν περπατήσει κανείς ετούτο τον καιρό συναντά τους οικιακούς λαχανόκηπους, που κάθε νοικοκύρης περιποιείται με αγάπη και προσδοκίες!
      Πρόσφατα επισκέφτηκα και γνώρισα, άλλο ένα υπέροχο  χωριό - καταφύγιο στον ορεινό όγκο των Αγράφων. Την κοινότητα Νεράιδας Δολόπων.
       Κι εκεί οι κήποι τράβηξαν το βλέμμα μου, καθώς τα αγροτικά τοπία μου αρέσουν ιδιαίτερα.

Από τον εξαιρετικό φίλο Κώστα, στο υπέροχο χωριό Νεράιδα των Αγράφων.

Η αγροδασοπονία στον ορεινό όγκο της Ευρυτανίας αποτελεί μακραίωνη πολιτιστική μας κληρονομιά!

Αγροτικό τοπίο, έργο του φίλου εικαστικού Γιάννη Καστρίτση,με καταγωγή από Δάφνη, Δήμου Αγράφων Ευρυτανίας.

" Οι υφάντρες "

Ακόμα ένα εξαιρετικό ντοκιμαντέρ του  Δ. Κουτσιαμπασάκου που μας ξεδιπλώνει τη ζωή των ανθρώπων του ορεινού μας πολιτισμού. 

            Συγχαρητήρια στο δημιουργό και στους ζωντανούς πρωταγωνιστές του, τα σέβη μας.

Οι Δράκοι της Πίνδου ξύπνησαν . . .

Για όλα τα Άγραφα του κόσμου

Λιαστήκαμε στις απλωσιές σας .

Κρυφτήκαμε στις σκιές σας.

Μας ξεδιψάσατε και μας θρέψατε.

Μας φυγαδεύσατε στους αγώνες μας.

Μας διδάξατε γενναιοδωρία.

Στις ζωές μας, πετάρισαν οι πεταλούδες σας.

Στην ησυχία σας, αναπαυθήκαμε.

Στην αγκαλιά σας, εμπιστευθήκαμε τους νεκρούς μας.

Μας παρηγορήσατε.

Τα δικά σας άνθη μυρίσαμε, για να γαληνέψουμε.

Στην πνοή σας δυναμώσαμε .

Με τα αγριοπούλια σας, πετάξαμε.

Και ονειρευτήκαμε.

Ήρθε η ώρα να ανταποδώσουμε.

Ήρθε η ώρα, τα χέρια μας, το ‘να να πιάσει τ’άλλο.

Σε σας να μοιάσουμε.

Βουνά να γίνουμε.

Άνθρωποι δηλαδή, άξιοι, να λεγόμαστε.

Ήρθε η ώρα να ανταποδώσουμε.

Στους νεκρούς μας.

Στους ζωντανούς μας.

Στις πνοές μας.

Ήρθε η ώρα να ανταποδώσουμε.

Να σας σώσουμε. Για να σωθούμε.

"Η αξία του ανθρώπου δε είναι στη νίκη, αλλά στον αγώνα για τη νίκη"

Ν. Καζαντζάκης (φωτ. Γιαννόπουλος Π.)

Πού γεννιούνται τα παραμύθια; Στα δάση και τα ποτάμια, βέβαια!

Ένα ζωτικό κρυμμένο στο δάσος ...

Μήπως κάποιος σου χαμογελάει;

Στα μονοπάτια των καταρρακτών οι νύμφες στήνουμε χορό...

The biodiversity in Tornos village

In the mountainous area of Tornos , in the region Evrytania of Greece, there are forests and rivers guard the treasures of fairy tales. There, the elves hide, the fairies are sleep…

Our eyes and our souls are finding their way to the secret passage. These colors, scents and forest music  are the materials of fairy tales. If these materials are lost, fairy tales will also be lost.

The nymphs of the forest and the rivers, that our ancestors met, are still inhabited here.

Every winter a different ice sculpture is formed in the crystal palace of the gorge.

Magic little creatures smile at us, bringing to life the fairy tales of our childhood. But, bad dragon is waiting . . . Wind farms have been licensed at the top of the mountain and the nightmare is coming to our lives as the disaster is just around the corner.

This  fairy tale place exists to allow us to continue to dream. How important is for the modern man to be able to dream?Find more for this place

http://www.tornos.gr/

http://tornosnature.blogspot.com/

http://natura2000.eea.europa.eu/#

                              Ένα παραμύθι ζωντανό, για τα μάτια που μπορούν να το δουν και

                                                  τις ψυχές που μπορούν να το νιώσουν ...

Μικροσκοπικά ανθρωπάκια σου χαμογελούν στις ορχιδέες...

H Eυρυτανία ως Περιφερειακό Πάρκο Στερεάς Ελλάδας

  

Η ΕΥΡΥΤΑΝΙΑ ΩΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΠΑΡΚΟ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΣΤΕΡΕΑΣ  ΕΛΛΑΔΑΣ (ΠΧΣΑΑ) ΦΕΚ 14-12-2018

Αριθμ. ΥΠΕΝ/ ΔΧΩΡΣ/76104/1176

·         Κύρωση Ευρωπαϊκής Σύμβασης για το ΤΟΠΙΟ (Ν. 3827/2010,ΦΕΚ Α΄30/2010)

·         ΚΥΑ 8353/276/Ε 103/2012 (ΦΕΚ Β΄415/2012) τροποποίηση και συμπλήρωση της ΚΥΑ 37338/1807/2010 Καθορισμός μέτρων και διαδικασιών για τη διατήρηση της άγριας ορνιθοπανίδας και των οικοτόπων/ενδιαιτημάτων της (Οδηγία 79/409ΕΟΚ)

Η κατάργηση του Ειδικού Πλαισίου ΧΣΑΑ για τον Τουρισμό, δημιουργεί την αναγκαιότητα ενίσχυσης των κατευθύνσεων και ρυθμίσεων του παρόντος, σε σχέση με την οργάνωση τουριστικών δραστηριοτήτων προκειμένου να αποτραπεί η διάχυτη, μη οργανωμένη ανάπτυξή τους και η υποβάθμιση του περιβάλλοντος.

Η ΣΤΕΡΕΑ  ΕΛΛΑΔΑ μέσω του ΠΧΣΑΑ, προγραμματίζεται να επεκτείνει την εμβέλειά της στους τομείς του ειδικού τουρισμού, μέσω της αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας:

ü  Ιδιαίτερα με ανάδειξη της διατήρησης και προστασίας των φυσικών και πολιτιστικών πόρων διεθνούς εμβέλειας σε παράγοντα ανάπτυξης.

ü  Προώθηση της εδαφικής συνοχής και διασφάλιση διατηρήσιμης οικονομικής ευημερίας μέσω ολοκληρωμένων χωροαναπτυξιακά, διοικητικά (με την έννοια της διακυβέρνησης) και περιβαλλοντικά ενδοπεριφερειακών χωρικών ενοτήτων που αναδεικνύουν πόλους και άξονες ανάπτυξης.

ü  Διασφάλιση της προστασίας του φυσικού και πολιτιστικού  περιβάλλοντος  και ανάδειξή του σε παράγοντα ανάπτυξης μέσω αειφορικής διαχείρισης των δραστηριοτήτων.

ü  Αποτελεσματική διαχείριση των πόρων, συμπεριλαμβανομένου και του πόρου «γη» και προώθηση της ανακύκλωσης και επανάχρησης στην παραγωγική διαδικασία και την οικιστική ανάπτυξη.

ü  Ένταξη της προστασίας του τοπίου με ιεραρχημένη αξιολόγηση και προστασία.

ü  Προώθηση της συνεργατικότητας (collaboration) και συμπληρωματικότητας μέσω δικτυώσεων των χωρικών δομών, αξιοποιώντας νέα ποιοτικά πρότυπα παραγωγής, κατανάλωσης και συνθηκών ποιότητας ζωής και περιβάλλοντος.

ü  Ένταξη στα Δίκτυα Περιφερειακών και Εθνικών Πάρκων των Κρατών Μελών της Ε.Ε. των περιοχών NATURA2000  και των Εθνικών Δρυμών της Περιφέρειας, καθώς και προώθηση πιλοτικού προγράμματος ανταλλαγής τεχνογνωσίας για τη λειτουργία πρότυπου Περιφερειακού Πάρκου Ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος για την ορεινή φύση, αντιπροσωπευτικής μεσογειακής παραδοσιακής κληρονομιάς της Ευρυτανίας.

ü  Ανάδειξη της θέσης της Περιφέρειας στα διεθνή χωρικά δίκτυα πολιτιστικών διαδρομών στον τομέα της προστασίας και της ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονομιάς, τόσο παγκόσμιας (UNESCO), όσο και ευρωπαϊκής (Συμβούλιο της Ευρώπης).

ü  Προώθηση ολοκληρωμένων σχεδίων διασύνδεσης, μέσω των υποδομών μεταφορών, των ιστορικών, φυσικών και πολιτιστικών πόρων και χώρων της ευρύτερης Μεσογείου.

ü  Επέκταση της τουριστικής δραστηριότητας με ανάδειξη των αναδυόμενων ευκαιριών στον ιαματικό – ιατρικό τουρισμό και επιμονή στη διεθνούς εμβέλειας πολιτιστική και φυσική κληρονομιά της.

Μονότοξο γεφύρι και νερόμυλος στο φαράγγι του Τόρνου (φωτ. Παλαιός Π.)

ü  Θετική πληθυσμιακή εξέλιξη και δημιουργία συνθηκών απασχόλησης και δυνατοτήτων  ευημερίας και ποιότητας ζωής που θα επιτρέπουν τη διατήρηση στην περιφέρεια των παραγωγικών ηλικιών κατοίκων της και την έλξη νέων (κατοίκων).

ü  Την ανάδειξη του τουριστικού κλάδου σε εντατικό παράγοντα ανασυγκρότησης της οικονομίας, αξιοποιώντας στο μέγιστο βαθμό τις τρέχουσες και αναδυόμενες προτιμήσεις των διεθνών/ευρωπαϊκών τουριστικών αγορών (τουρισμός ευεξίας, καλλωπιστικός, ιαματικός /θεραπευτικός, γαστρονομικός, πεζοπορικός, κ.α.).

ü  Στροφή σε διεθνώς εμπορεύσιμα γεωργικά – διατροφικά προϊόντα υψηλής ποιότητας με πρωταρχικό εργαλείο εξωστρεφούς ανάπτυξης τα συγκριτικά πλεονεκτήματα στις φυτικές καλλιέργειες, όσο και στην κτηνοτροφία, δασοκομία, αλιεία και υδατοκαλλιέργειες. Ανάδειξη ενός αγροτικού τομέα συνδεδεμένου με την επιχειρηματικότητα και τις υπηρεσίες.

ü  Αποκατάσταση των τοπίων από επιπτώσεις εξόρυξης και ΑΠΕ!

Λειτουργία πρότυπου Περιφερειακού Πάρκου

Ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος

για την Χωρική Ενότητα Χ.Ε.6 : Ευρύτερη Περιοχή Ευρυτανίας

Η  Ευρύτερη Περιοχή Ευρυτανίας χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη ενός δυναμικού αστικού πόλου με εξαιρετική αραιοκατοίκηση και ύπαρξη πληθώρας εγκαταλελειμμένων οικισμών και γεωργοκτηνοτροφικών δραστηριοτήτων υψηλής αξίας, ως δείγμα ορεινής οικονομίας και κατοίκησης των μεσογειακών ορεινών χώρων.

Εκτείνεται στο σύνολο της Περιφερειακής Ενότητας Ευρυτανίας και ως εκ τούτου περιλαμβάνει τους 2 δήμους Καρπενησίου και Αγράφων. Η πληθυσμιακή δυναμική της περιοχής ξεπερνά το πληθυσμιακό μέγεθος των 20.000 κατοίκων. Κέντρο της χωρικής ενότητας είναι το Καρπενήσι.

Ο πόλος του Καρπενησίου σε διασύνδεση με την Ιόνια Οδό και την αεροπορική τουριστική πύλη του Ακτίου – Πρέβεζας και τη δυνατότητα διαδρομών διεθνούς εμβέλειας μέσω της Πίνδου και του φυσιολατρικού διαδρόμου Ε4 και του οικοσυστήματος της λίμνης των Κρεμαστών.

Δίκτυα μονοπατιών και περιηγητικός τουρισμός.

ΚΑΡΠΕΝΗΣΙ: έδρα της περιφερειακής ενότητας με αποκεντρωμένες λειτουργίες, με ρόλο ειδικού εθνικού πόλου, λόγω του ειδικού χαρακτήρα του ως Κέντρου Χιονοδρομικού Τουρισμού και ορεινού πόλου με φυσικούς πόρους ευρωπαϊκής και εθνικής εμβέλειας και σύνδεσμο της Κεντρικής Ελλάδας με σημαντικές υποδομές – τουριστικές πύλες στον Ιόνιο Διάδρομο.

Ø  Ευρύτερη Χωρική Ενότητα : Λαμίας – Άμφισσας- Καρπενησίου (ορεινότητα)

Άρθρο 9. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΦΥΣΙΚΩΝ & ΠΟΛΙΤΙΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ - ΤΟΠΙΟ

Με βάση το προωθούμενη πρότυπο χωρικής ανάπτυξης, οι κεντρικοί  στρατηγικοί  στόχοι και κατευθύνσεις αφορούν:

·         Την ανάπτυξη δραστηριοτήτων με αειφορικό τρόπο σε σχέση με την προστασία του περιβάλλοντος και τη χρήση των φυσικών πόρων και ιδίως του  πόρου «γη».

·         Την αναβάθμιση του  περιβάλλοντος και τη βέλτιστη διαχείριση των πόρων στα πλαίσια των εκάστοτε ασκούμενων πολιτικών και προγραμμάτων.

·         Την εκτεταμένη προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και των προστατευόμενων  περιοχών βιοποικιλότητας.

·         Την ανάδειξη των πόρων της περιφέρειας και ιδίως της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς (θεσμικά προστατευόμενων περιοχών ή αναγνωρισμένων ως τέτοιων) ως παράγοντες ανάπτυξης της Περιφέρειας Στ. Ελλάδας και ενίσχυσης και εξειδίκευσης  της θέσης  και του ρόλου της στον διεθνή/ευρωπαϊκό και εθνικό χώρο.

·         Την ένταξη της προστασίας του τοπίου στις χωρικές πολιτικές.

·         Προώθηση αγρο-περιβαλλοντικού προγράμματος στην Ευρυτανία, που θα συνδέει την κτηνοτροφία με την προστασία του  τοπίου και της βιοποικιλότητας (Πρόγραμμα Ενίσχυσης για Διατήρηση Τοπίων) και τη σύνδεσή του με την τουριστική επισκεψιμότητα.

·         Προώθηση της «περιβαλλοντικής γεωργίας» και της ποικιλομορφίας της γεωργικής παραγωγής τις εκτεταμένες περιοχές παραδοσιακής γεωργίας και κτηνοτροφίας με ταυτότητα και δυνατότητες «εναλλακτικών ολοκληρωμένων  προγραμμάτων ανάπτυξης» βιολογικών προϊόντων, προϊόντων ΠΟΠ και ΠΓΕ, κ.λ.π., με παράλληλη διατήρηση των αγροτικών τοπίων, με στόχο την προώθηση του αγροτοτουρισμού και τουρισμού συνδεδεμένου με την παραδοσιακή γαστρονομία και την υπαίθρια αναψυχή.

Γεωλογική κληρονομιά και τοπία στα φαράγγια του Τόρνου και του Προυσού

·         Αποτύπωση και ορθολογική διαχείριση βοσκοτόπων. Προώθηση σχεδίων διαχείρισης ώστε να είναι επιλέξιμοι στις ενισχύσεις τη ς περιόδου 2014-2020 με προτεραιότητα στον ορεινό και ημιορεινό χώρο.

·         Η πιλοτική εφαρμογή φυσικών κτηνοτροφικών πάρκων  στην ευρεία ζώνη αγροτοδασικών δραστηριοτήτων, ως συνεχείς εκτάσεις ελεύθερης βόσκησης και συλλογικού σταβλισμού. Προώθηση της διάχυτης ή συλλογικής ελεγχόμενης συγκέντρωσης της εντατικής σταβλισμένης κτηνοτροφίας με έλεγχο απόστασης εγκατάστασης ή εγκαταστάσεων και κατόπιν μελετών ανά μικρολεκάνες απορροής υδάτων.

·         Διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος με κατεύθυνση προς τον εισερχόμενο τουρισμό και

·         Ανάδειξη και προστασία κυρίαρχων  τουριστικών πόρων της Περιφέρειας που αφορούν τη φυσική και πολιτιστική κληρονομιά και τα τοπία, με ιεράρχηση προς τη διεθνή τους εμβέλεια ως κόμβων αγκύρωσης της τουριστικής δραστηριότητας και δημιουργία ταυτότητας.

·         Απαγορεύονται οι αναπτύξεις σύνθετων τουριστικών καταλυμάτων εντός των δασών.

   ·         Δικτύωση των τουριστικών πόρων (φυσικών και πολιτιστικών) τόσο ενδοπεριφερειακά, όσο και διαπεριφερειακά, και κυρίως των πόρων διεθνούς εμβέλειας, με τους αντίστοιχου επιπέδου στη χώρα.

·         Θρησκευτικός και προσκυνηματικός τουρισμός. Οι θρησκευτικοί πόροι υποστηρίζονται λειτουργικά από τα πλησιέστερα ανεπτυγμένα οικιστικά και αστικά κέντρα.

Η Ι.Μ. Προυσού ως θρησκευτικό και πολιτιστικό μνημείο διεθνούς εμβέλειας

(φωτ. Λάππα Π.)

·         Οικοτουρισμός – Τουρισμός Υπαίθρου . Επιλέγεται ως εναλλακτική μορφή τουρισμού ν’ αναπτυχθεί στις προστατευόμενες περιοχές της Περιφέρειας καθώς και στον ορεινό χώρο, συμπληρωματικά με δραστηριότητες ορεινού και αθλητικού τουρισμού και υποστηριζόμενος από τα γειτνιάζοντα οικιστικά κέντρα.

Παραδοσιακοί οικισμοί με αναβαθμίδες και κτίσματα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής

(πηγή: Παλαιός Π.)

·         Πολιτιστικός Τουρισμός. Μέριμνα για την προστασία των φυσικών και γεωλογικών σχηματισμών. Χάραξη ζωνών προστασίας όπου κρίνεται απαραίτητο. Προστασία του τοπίου της ευρύτερης περιοχής.

·         Αθλητικός Τουρισμός. Το Καρπενήσι έχει ήδη αναπτύξει προπονητικό κέντρο εθνικής εμβέλειας που προτείνεται να εξελιχθεί σε διεθνούς εμβέλειας.

Άρθρο 12. ΦΥΣΙΚΗ & ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΠΟΡΟΙ – ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ

Α. ΦΥΣΙΚΑ ΥΔΑΤΙΚΑ ΑΠΟΘΕΜΑΤΑ

Επιβάλλεται η διαχείριση των Υδάτινων Πόρων της Περιφέρειας, βασισμένη στην Εθνική και ενωσιακή νομοθεσία, όπως και στα Σχέδια Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής των Υδάτινων Διαμερισμάτων που αφορούν την Περιφέρεια.

Στα πλαίσια αυτών καθορίζονται:

1.      Μητρώο Προστατευόμενων Περιοχών

2.      Ευαίσθητες Περιοχές με προβλήματα

3.      Υγρότοποι

Αρχές – Κατευθύνσεις:

·         Ορθολογική και ελεγχόμενη χρήση του νερού.

·         Προτεραιότητα για την κάλυψη αναγκών σε ελλειμματικές περιοχές και σε πρωτεύουσες χρήσεις (α΄ κατοικίας, παραγωγικές χρήσεις, παραθεριστική κατοικία).

Β. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΦΥΣΙΚΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ

Περιοχές Γεωτεχνικής Καταλληλότητας

Με σκοπό την οικιστική, οικολογική και αισθητική προστασία των περιοχών που εμφανίζουν κατολισθητικά φαινόμενα, καθίζηση του εδάφους και έντονη διάβρωση, δίδονται οι παρακάτω στρατηγικές κατευθύνσεις (με την επισήμανση ότι κάθε μια θα πρέπει να εξετάζεται ξεχωριστά):

·         Η οικιστική ανάπτυξη να περιοριστεί σε περιοχές με κλίσεις μικρότερες των 20%, σε περιοχές με κλίσεις σχηματισμών αντίρροπες του πρανούς και γενικά αποφυγή των μεγάλων υψομέτρων και των ζωνών έντονης διάβρωσης από υδατορέματα.

·         Να εφαρμόζονται μέτρα πρόληψης και ανάσχεσης του φαινομένου που να βασίζονται στην επαρκή γνώση της γεωλογικής δομής, των υδρολογικών συνθηκών, των γεωτεχνικών παραμέτρων, των γεωλογικών σχηματισμών και των εδαφολογικών και βραχομηχανικών μεγεθών των σχηματισμών που κατολισθαίνουν, είτε καθιζάνουν ανά περιοχή.

Κατολίσθηση στη γέφυρα Διπόταμα Προυσού. Η γεωλογική σύνθεση του ορεινού όγκου της Ευρυτανίας της χαρακτηρίζει ως περιοχή με έντονα κατολισθητικά φαινόμενα.

·         Να αποφεύγονται μεγάλα τεχνικά έργα στις κατολισθαίνουσες περιοχές και η εγκατάσταση Αιολικών Πάρκων σε περιοχές κατολισθαίνουσες και ιδίως της Ευρυτανίας, λόγω των σημαντικών αρνητικών επιπτώσεων των συνοδών οδικών έργων.

 

Το πλούσιο υδρογραφικό δίκτυο της Ευρυτανίας διαμορφώνει για εκατομμύρια χρόνια γεωμορφές που ο άνθρωπος μπορεί να καταστρέψει σε λίγες ώρες! 

Δ. ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ

Αποτελεί κύριο στόχο η προστασία της βιοποικιλότητας, μέσα από την προστασία των οικοτόπων, καθώς και των ειδών χλωρίδας και πανίδας των προστατευόμενων περιοχών.

Γενικές Αρχές Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών

Είναι προτιμητέα η εφαρμογή της αρχής της προληπτικής προστασίας περιοχών προστασίας της φύσης, με αποκλεισμό χρήσεων γης που είναι δυνατόν να δημιουργήσουν σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις.

Προστασία Ενοτήτων ορεινού Χώρου (σε. 22/52)

Προτείνεται:

1.      Η θεσμοθέτηση ενιαίας και ολοκληρωμένης διαχείρισης των « Ενοτήτων του Ορεινού Χώρου της Περιφέρειας», χρησιμοποιώντας εργαλεία την  ισχύουσα νομοθεσία Ν. 3937/2011 και Ν. 1650/1986, και ολοκληρωμένο χωρικό σχεδιασμό ως εξειδίκευση του ΠΧΣΑΑ.

2.      Εκπόνηση και ολοκλήρωση Σχεδίων Διαχείρισης των Εθνικών Δρυμών και των Προστατευόμενων Περιοχών του Ευρωπαϊκού Δικτύου NATURA2000.

3.      Εφαρμογή κανόνων ορθής καλλιεργητικής πρακτικής και εκπόνηση σχεδίου εκτίμηση και διαχείρισης  κτηνοτροφικών λυμάτων, των πτηνο-κτηνοτροφικών αποβλήτων και των αποβλήτων της εσταβλισμένης κτηνοτροφίας.

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΠΑΡΚΟ ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ

 Οι περιοχές της χωρικής ενότητας της Ευρυτανίας συνθέτουν ένα υψηλής βιοποικιλότητας και σε πολύ κατάσταση διατήρησης σύνολο οικοσυστημάτων (μερικά ενταγμένο στο Δίκτυο NATURA2000, με τρεις κωδικοποιημένες περιοχές) και παρουσιάζουν εξαιρετική αραιοκατοίκηση.

Χαρτογράφηση των αδειοδοτημένω έργων ΑΠΕ αιολικών συστοιχιών και μικρών υδροηλεκτρικών φραγμάτων στην κατεξοχήν ορεινή  χωρική ενότητα της Ευρυτανίας. (πηγή: Δήμος Καρπενησίου- ΚΙΝΗΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΥΡΥΤΑΝΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ)

Λόγω αυτών των χαρακτηριστικών τους, προσφέρονται κατ΄εξοχήν σαν περιοχές οικοανάπτυξης και πρότυπης διαχείρισης με όρους προστασίας της φύσης και των τοπίων και παράλληλα ανάδειξης του περιβάλλοντος σε παράγοντα ολοκληρωμένης ήπιας ανάπτυξης και διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς των ορεινών χώρων της Ελλάδας (σελ. 22/52)

Στο πλαίσιο αυτό, προτείνεται η υπαγωγή, μετά από τη σχετική ειδική μελέτη, της χωρικής ενότητας της Ευρυτανίας στις διατάξεις  του  άρθρου 19. Παρ.3.2. του Ν. 1650/1986 και ο χαρακτηρισμός της ως «ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΠΑΡΚΟ».

Στις προβλεπόμενες σε αυτό περιφερειακές ζώνες, που ορίζονται ως περιοχές οικοανάπτυξης, ενισχύεται με κίνητρα η άσκηση ήπιων και περιβαλλοντικά φιλικών ασχολιών και παραγωγικών δραστηριοτήτων, όπως η αναψυχή, ο τουρισμός φύσης, η ολοκληρωμένη ή βιολογική γεωργία, η βιολογική καλλιέργεια υδρόβιων οργανισμών, η περιβαλλοντική και πολιτιστική εκπαίδευση και η μεταποίηση τοπικών προϊόντων.

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ & ΕΙΔΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΠΙΩΝ

Προτείνονται «Ζώνες Τοπίου» για τις οποίες δίνονται γενικές κατευθύνσεις προστασίας/διαχείρισης.

1.      ΕΘΝΙΚΗΣ & ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΑΞΙΑΣ  ζώνες τοπίου: Νότια Πίνδος- Άγραφα-Λίμνη Κρεμαστών

2.      ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ & ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΞΙΑΣ ζώνες τοπίου: Κοιλάδα Καρπενησιώτη

Άρθρο 13. ΧΩΡΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΟΡΕΙΝΟΥ ΧΩΡΟΥ

Α. Ορεινός Χώρος – Προσδιορισμός

            Στο ηπειρωτικό τμήμα της Περιφέρειας, ως ορεινός ορίζεται ο χώρος με υψόμετρο>800 μ., καθώς επίσης και όσες Δημοτικές Κοινότητες τέμνονται από την ισοϋψή των 800 μ.

Με στόχο την ολοκληρωμένη διαχείριση των σημαντικών ευαίσθητων και συγχρόνως κρίσιμων περιοχών, ο ορεινός χώρος της Περιφέρειας, διακρίνεται στις εξής Ενότητες Ορεινού Χώρου, που αποτελούν διακεκριμένους ορεινούς  όγκους ή συμπλέγματα ορεινών όγκων, η διαχείριση των οποίων, έχει δυνατότητα περαιτέρω εξειδίκευσης στον υπόλοιπο σχεδιασμό.

Στο ηπειρωτικό τμήμα ΝΟΤΙΑ ΠΙΝΔΟΣ – ΣΥΜΠΛΕΓΜΑ ΕΥΡΥΤΑΝΙΚΩΝ ΟΡΕΙΝΩΝ ΟΓΚΩΝ (σελ.24/52)

Οι ορεινοί όγκοι της Περιφέρειας αποτελούν σημαντικό χώρο άσκησης αγροτοδασικής και εντατικής παραδοσιακής κτηνοτροφίας, δραστηριοτήτων, πολιτικών και προγραμμάτων ορεινού χώρου.

Αντιμετωπίζονται ως κατ΄εξοχήν περιοχές φυσικού αποθέματος, ενώ παράλληλα επιδιώκεται η διατήρηση και προστασία των παραδοσιακών δραστηριοτήτων, καθώς και του υφιστάμενου οικιστικού αποθέματος και της κατοίκησης.

Ο ορεινός χώρος λειτουργεί σε διασύνδεση με τα περιφερειακού επιπέδου κέντρα και μέσω αυτών με το ευρύτερο πλέγμα του οικονομικού λειτουργικού χώρου της Περιφέρειας.

Προτεραιότητα δίνεται στην εφαρμογή δράσεων ολοκληρωμένης αγροτικής τοπικής ανάπτυξης, για την τόνωση της ελκυστικότητάς τους, τη συντήρηση των μεμονωμένων οικισμών και την ανακοπή της αποψίλωσής τους.

Σημαντικό μέρος των χωροταξικών ρυθμίσεων που θα εφαρμοστούν οφείλει  να αφορά στην αποτελεσματική προστασία  και ανάπτυξη των δασικών οικοσυστημάτων με την παράλληλη πρόβλεψη για τη συγκράτηση του δασόβιου και παραδασόβιου πληθυσμού στην περιοχή, και παράλληλα στη δημιουργία ελκτικών συνθηκών διαβίωσης των απασχολουμένων.

Εφαρμογή των κατευθύνσεων ανά Ενότητα Ορεινού Χώρου, σε επίπεδο ΟΤΑ, ή υποενότητα ή συνεργαζόμενων ΟΤΑ για ολοκληρωμένα χωρικά ορεινά σύνολα.

Μνημεία παραδοσιακή αρχιτεκτονικής και τοπία υψηλής αξίας στα Άγραφα.

ΜΕΤΡΟ 6.4. Προώθηση Πρότυπου Περιφερειακού Πάρκου Ευρυτανίας (ΕΠ.ΥΜΕΠΕΡΑΑ)

Η περιοχή (Ενότητα Ορεινού Χώρου) προτείνεται ως κατ’ εξοχήν περιοχή φυσικού αποθέματος και τοπιακή ενότητα υψηλής αξίας. Προωθείται ο χαρακτηρισμός της σε ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΠΑΡΚΟ, προκειμένου να γίνει αποτελεσματική η «έξυπνη» ανάπτυξη της ιδιαίτερης αυτής περιοχής (αραιοκατοίκηση) και να προστατευτεί το αξιόλογο φυσικό της περιβάλλον, μέσω της διατήρησης των παραδοσιακών και αγροτοδασικών δραστηριοτήτων, και του συνδυασμού τους με την ανάπτυξη ήπιων δραστηριοτήτων αναψυχής κι εναλλακτικών μορφών τουρισμού, ελκυστικής κατοίκησης για κύρια και παραθεριστική κατοικία, σε συνθήκες εξαιρετικά καθαρής ορεινής φύσης, στα πλαίσια των νέων δυνατοτήτων του διαδικτύου και σύμφωνα με το προβλεπόμενο από το παρόν πρότυπο οικιστικής οργάνωσης.

Επιπρόσθετα:

Ø  Βιώσιμη διαχείριση Δικτύου με βάση την αρχή της πρόληψης (σελ. 32/52)

Όπως προβλέπεται από τις Οδηγίες 79/409 και 92/43 που έχουν ενσωματωθεί στην εθνική μας νομοθεσία

Ø  Αποφεύγονται περιοχές με μοναδικό χαρακτήρα τοπίου (λόγω της ποικιλίας του φυσικού αναγλύφου που παρουσιάζουν) και με μεγάλη αισθητική αξία (λόγω του αξιόλογου βαθμού φυσικότητας)

Ø  Προδιαγραφές της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ κατ΄εφαρμογή του Ν. 3199/2003 και του Προεδρικού Διατάγματος 51/2007

Ø  Σχέδια Διαχείρισης των Κινδύνων Πλημμύρας, να λαμβάνεται υπόψη κατά το σχεδιασμό τους, ο ενιαίος χαρακτήρας των ρεμάτων, η προστασία της φυσικής τους οντότητας και η  αξιοποίησή του ως φυσικού στοιχείου μέσα στους οικισμούς/πόλεις

Ø  Άρθρο 19. Σύστημα Παρακολούθησης των σημαντικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων από την εφαρμογή του Σχεδίου/ μέσω εκθέσεων που θα καταγράφουν δείκτες που συνδέονται με τις δράσεις του Σχεδίου

  

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ & ΤΟΠΙΩΝ (σελ. 23/52)

Η Πολιτιστική Κληρονομιά και τα τοπία της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας αντιμετωπίζεται ως πόρος, ο οποίος:

ü  Προστατεύεται και αναδεικνύεται σε συνδυασμό με την πλούσια φυσική κληρονομιά της Περιφέρειας κατά ενότητες – ζώνες τοπίου

ü  Συμβάλλει στην ενδογενή οικονομική ανάπτυξη της Περιφέρειας και αποτελεί πηγή άμεσων και έμμεσων θέσεων απασχόλησης

ü  Αξιολογείται κατεξοχήν για την ανάπτυξη του πολιτιστικού τουρισμού που επιλέγεται να αποτελέσει κύρια μορφή τουρισμού, συμβάλλοντας στη δημιουργία της τουριστικής ταυτότητας της Περιφέρειας.

ü  Συμβάλλει στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου και της ποιότητας ζωής των κατοίκων (πολιτισμός, παιδεία, κ.α.)

Οι εποχές του χρόνου δίνουν το δικό τους χρώμα στο φαράγγι Μικρό  Πανταβρέχει στον Τόρνο.

Προσκυνητάρι άλλων εποχών στο δόμο των προσκυνητών για τη Μονή Προυσού. 

  

ΓΕΝΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ για τη βιώσιμη και ολοκληρωμένη διαχείριση και προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Περιφέρειας προβλέπονται τα εξής:

1.      Προστασία των αρχαιολογικών χώρων, των μνημείων και αξιόλογων κτισμάτων και ανάδειξή τους κατά προτεραιότητα.

2.      Δικτύωση και ένταξη των πολιτιστικών πόλων σε πολιτιστικά δίκτυα (υλικά και άυλα), καθώς και σε πολιτιστικές διαδρομές «τοπίου».

3.      Ενίσχυση και προβολή της μουσειακής υποδομής της Περιφέρειας, με ταυτόχρονη δικτύωση μεταξύ τους, τόσο ενδοπεριφερειακά, όσο και διαπεριφερειακά και υποστήριξή τους με υποδομές προσπελασιμότητας και στάθμευσης.

4.      Προώθηση της διασύνδεσης φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς και διαχείρισης των αξιών, μέσω των τοπιακών ενοτήτων «Ζωνών Τοπίου», όπως αυτές καταγράφονται στο χωροταξικό και με εξειδικεύσεις σε υποκείμενο επίπεδο και προτεραιότητες.

5.      Αξιοποίηση των Τοπικών Αναπτυξιακών Προγραμμάτων για την προβολή και ανάδειξη της μνημειακής και λοιπής πολιτιστικής κληρονομιάς της Στερεάς Ελλάδας.

6.      Θεώρηση και αντιμετώπιση του ορεινού και αγροτικού χώρου ως χώρων ανάπτυξης πολιτισμού, καθώς και διατήρησης και προστασίας της υλικής και άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς.

7.      Αντιμετώπιση από τα κατώτερα επίπεδα σχεδιασμού ζητημάτων προστασίας του τοπίου και ιδίως από εγκαταστάσεις Φ/Β φωτοβολταϊκών και ΑΠΕ.

8.      Εξασφάλιση επαρκούς και ήπιας προσβασιμότητας (σε περιπτώσεις επισκέψιμων χώρων).

9.      Δυνατότητα διερεύνησης και προώθησης νέων κηρύξεων παραδοσιακών οικισμών στην περιφέρεια με προτεραιότητα στη χωρική ενότητα Ευρυτανίας  και συγκεκριμένα, εντός των προτεινόμενων Περιοχών Ειδικού Χαρακτήρα, προτεινόμενο Περιφερειακό Πάρκο Ευρυτανίας.

10.  Προώθηση πολιτιστικών Εκδηλώσεων, ανάδειξη άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς και στήριξη νέων για την υλοποίηση πολιτιστικών δράσεων.

11.  Ενίσχυση υποδομών /χώρων πολιτισμού (θέατρα, αίθουσες τέχνης, βιβλιοθήκες) καθώς και πολιτιστικών θεσμών.

12.  Προώθηση έργω σηματοδότησης διαδρομών προστατευόμενων ως τοπία, σηματοδότησης τοποσήμων και μελετών διερεύνησης αξιών - στοιχείων σε υποκείμενη του περιφερειακού σχεδιασμού κλίμακα, για προσδιορισμό ειδικών κανόνων προστασίας, που θα τροφοδοτούν τον υποκείμενο σχεδιασμό.

ΤΡΩΤΟΤΗΤΑ στην ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ  ΑΛΛΑΓΗ

·         Προσεκτική διαχείριση της χρήσης των υδάτινων πόρων με γνώμονα την προστασία τους και τη μείωση της κατανάλωσης

·         Προώθηση της οριοθέτησης/χάραξης των ζωνών προστασίας σύμφωνα με τις επιταγές της ισχύουσας νομοθεσίας.

·         Προώθηση της διασύνδεσης φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς και διαχείρισης των αξιών, μέσω των τοπιακών ενοτήτων «Ζωνών Τοπίου», όπως αυτές καταγράφονται στο χωροταξικό και με εξειδικεύσεις σε υποκείμενο επίπεδο και προτεραιότητες

·         Ανάπτυξη ΑΠΕ με ΜΥΗΕ και της αξιοποίησης της βιομάζας με χρήση των ηπιότερων τεχνολογιών και εγκαταστάσεων στον ευαίσθητο οικολογικά και αναπτυξιακά ορεινό χώρο των υψηλών δασών και αλπικών οικοσυστημάτων και των κατολισθαινουσών περιοχών τους και ιδίως στην Περιφερειακή Ενότητα Ευρυτανίας, λόγω παρουσίας όλων των ανωτέρω παραμέτρων.

Ø  Προώθηση της ανάδρασης προς το Ειδικό Πλαίσιο για τις ΑΠΕ, της έγκαιρης εξαίρεσης συνολικά της Περιφερειακής Ενότητας Ευρυτανίας και τμημάτων των ορεινών όγκων Οίτης – Βαρδουσίων- Γκιώνας και Ελικώνα, και τμημάτων της Εύβοιας από τις περιοχές Περιοχές Αιολικής Προτεραιότητας (Π.Α.Π.)του Ειδικού Πλαισίου. (σελ.28/52)