Η Ιστορία του τόπου μου
είναι η δική μου ιστορία
Πρόγραμμα Τοπικής Ιστορίας Στ Τάξης
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Εορτασμού Επετείου
Εθνικής
Παλιγγενεσίας 25ης Μαρτίου 2018 του 1ου Δημοτικού Σχολείου
Καρπενησίου
Ο
ΤΟΠΟΣ ΜΟΥ Η ΕΥΡΥΤΑΝΙΑ ΣΤΑ
ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΣΤΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΛΛΗΓΓΕΝΕΣΙΑΣ
Ένα πρόγραμμα ιστορικής και ανθρωπολογικής
διερμηνείας των ορεινών κοινοτήτων, της Ευρυτανικής γης και των ανθρώπων της,
με στόχο μέσα από την ιστορική έρευνα,
τη μελέτη των πηγών και τη διερεύνηση των οικογενειακών ιστοριών των κατοίκων
τους, εμείς οι μαθητές και οι μαθήτριες της Στ Τάξης προσπαθήσαμε να καλλιεργήσουμε την ιστορική μας συνείδηση και την εθνική μας ταυτότητα,
καθώς η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ μας είναι Η
ΔΙΚΗ μας ΙΣΤΟΡΙΑ.
Σε συνεργασία με τα
Γενικά Αρχεία του Κράτους και την υπεύθυνη ιστορικό και ερευνήτρια κυρία Μαρία
Παναγιωτοπούλου προσεγγίσαμε την τοπική ιστορία και με πρωταρχικές πηγές της
και την ευχαριστούμε για την ουσιαστική συμβολή της. Ιδιαίτερα ευχαριστούμε εσάς
τους ίδιους τους συγγενείς μας, καθώς χάρη σε σας εμείς τα παιδιά είχαμε την ευκαιρία να διερευνήσουμε και να συμπληρώσουμε το γενεαλογικό μας δέντρο, τους
«χάρτες» καταγωγής μας και να συνδέσουμε την οικογενειακή μας ιστορία με την
ιστορία του τόπου μας.
Περιηγηθήκαμε στις στράτες των προγόνων μας,
στα λημέρια των επαναστατών, ήπιαμε νερό στις βρύσες που πίνανε κι εκείνοι και σήμερα
θα τραγουδήσουμε και θα χορέψουμε τα τραγούδια
τους, κληρονόμοι και συνεχιστές μια άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, που μας
χαρακτηρίζει και μας συγκινεί.
«Τη
λευτεριά θα ψάλλω που είναι τόσο αγαπημένη, όπως αυτός γνωρίζει, που γι΄ αυτήν
τη ζωή απαρνιέται».
Με αυτό το απόσπασμα του Δάντη γραμμένο στα
ιταλικά, ξεκινά τον «Ύμνο εις την
Ελευθερία» ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός.
Γι΄ αυτήν την Ελευθερία γίνονταν λόγος τότε,
γι΄ αυτήν γίνεται σήμερα, γι΄ αυτήν θα γίνεται στα χρόνια που θα ΄ρθουν. Γι΄
αυτήν και για την ιερή πόλη που την ενσάρκωσε, το Μεσολόγγι.
Μέσα σ΄ ένα θολό ευρασιατικό τοπίο, ο Υψηλάντης περνά τον Προύθο ποταμό
κηρύσσοντας την Ελληνική Επανάσταση σ΄ έναν ευρύτερο, και γι΄ αυτό δυσκολότερο,
βαλκανικό χώρο. Η ιστορική του πορεία αφήνει τα ίχνη της στο Δραγατσάνι με την θυσία
του Ιερού Λόχου και στο μοναστήρι του Σέκκου, εκεί που ο Γεωργάκης Ολύμπιος με
την ηρωϊκή του πράξη εμπνέει τον ποιητή :
Θέλει
Αρετήν και Τόλμην η Ελευθερία.
Κι΄αν
έπεσεν ο πτερωθείς και απέθανεν θαλασσωμένος
Αφ΄υψηλά
όμως έπεσεν και απέθανεν ελεύθερος.
…………………………….
Κι ο χορός των
ελεύθερων περνά στα ελληνικά βουνά. Στη Μάνη, στο Σούλι, στα Δερβενάκια, στη
Λιάκουρα, στα Άγραφα.
Η Ευρυτανία συνδέει το
όνομά της με τις ηρωικές μορφές της κλεφτουριάς, τον πρωτοκαπετάνιο Αντώνη Κατσαντώνη των Αγράφων,
τον Καραϊσκάκη και τον Σουλιώτη οπλαρχηγό Μάρκο Μπότσαρη.
Κλέφτες
και αρματολοί, η «μαγιά της λευτεριάς» όπως τους
χαρακτήρισε ο Στρατηγός Μακρυγιάννης. Ο θρύλος τους έχει περιβάλλει με την
αίγλη της ανυπέρβλητης παληκαριάς τους, που αντλούσε θαρρείς τους χυμούς της
από το φυσικό χώρο όπου είχαν και τα ορμητήριά τους, τα ψηλά βουνά.
Τα δημοτικά μας τραγούδια τα περίφημα
κλέφτικα, διασώζουν ως τις μέρες μας τα κλέη τους, τα έργα και τις ημέρες τους.
Και όταν στα μαύρα χρόνια της τριπλής φασιστικής κατοχής γιγαντώθηκε η Εθνική
Αντίσταση σε αυτά τα τραγούδια αναζήτησε ο ελληνικός λαός την έμπνευση για
υμνολογήσει το νέο έπος του. Είναι βαθιά
εγγεγραμμένο στη συνείδηση του λαού μας ότι αυτοί, οι κλέφτες και οι αρματολοί
ήταν οι απροσκύνητοι.
Θρύλοι και παραδόσεις είναι γνωστοί σε όλους
μας και συνδέονται με την ιστορική παρουσία του Καραϊσκάκη στα λημέρια της
ευρυτανικής γης. Η άνδρωσή του και η πολεμική προπαρασκευή του στα βουνά του
Κατσαντώνη, δίπλα στον σπουδαίο αυτόν οπλαρχηγό, η στενότατη σχέση του με τα
μοναστήρια της περιοχής , το αρματολίκι
των Αγράφων και ο μακρύς κατάλογος των αγωνιστών που καταγόμενοι από τα χωριά
της Ευρυτανίας πολέμησαν υπό τις διαταγές του ερμηνεύει το πως έχει καταγραφεί
στη συλλογική μνήμη του ευρυτανικού λαού η
φήμη του και η ηρωική του δράση τόσο στα δημοτικά τραγούδια όσο και στην
προφορική παράδοση.
Ο Καραϊσκάκης θεωρήθηκε
από τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, αρχηγό των Πελοποννησιακών δυνάμεων των
επαναστατών « ο μόνος άξιος να πάρει την αρχηγία της Ρούμελης» στα χρόνια της
καμπής των πολεμικών εξελίξεων και να ηγηθεί των στρατευμάτων στην Ανατολική Ρούμελη,
παρά την αμφιλεγόμενη προσωπικότητά του.
Ο ίδιος ανέλαβε την βαριά εθνική ευθύνη με
το πάθος που τον διέκρινε και τη χαρακτηριστική
αυτογνωσία : « δεν το αρνούμαι… Όταν
θέλω γίνομαι άγγελος και όταν θέλω
διάβολος. Εις το εξής έχω αποφασίσει να γένω άγγελος».
……………………………..
Μέσα
από μια τέτοια θεώρηση κάποια πρόσωπα απέκτησαν διαστάσεις βουνοκορφών κι
έμειναν χαραγμένα στην εθνική μας μνήμη, για τη δική τους προσωπική επιλογή
μπροστά στην πρόκληση της ιστορικής στιγμής. Γιατί τόλμησαν να αναδείξουν ότι
υψηλότερο ενυπήρχε στο είναι τους και γιατί εχλεύασαν τον θάνατο, ο καθένας με
τον δικό του προσωπικό τρόπο.
Γιατί ένιωσαν ελεύθεροι
σαν τον Δυσσέα στη Γραβιά που χορό έστησε προκαλώντας τον θάνατο, σαν τον Ηλία
Μαυρομιχάλη που έξω απ΄ την Κάρυστο βύθισε ο ίδιος το ξίφος στο στέρνο του για
να μην πέσει στα χέρια των άπιστων, σαν τον πολέμαρχο της Μάνης τον Κυριακούλη
Μαυρομιχάλη που έπεσε ηρωϊκά στον Αχέροντα στην προσπάθειά του να βοηθήσει τους
Σουλιώτες και τάφηκε στην ιερή πόλη του
Μεσολογγιού, και σαν τον Μάρκο Μπότσαρη, τον Σουλιώτη πρωτοκαπετάνιο της μάχης του
Κεφαλοβρύσου.
Ελεύθερες οι γυναίκες
του Σκουλιού επιλέγουν την αξιοπρέπεια του θανάτου από τα σκλαβοπάζαρα της
Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Στη στεριά δε ζει το
ψάρι …
Χορός και τραγούδι από
τα κορίτσια της τάξης
………………..
Κυνηγημένες από τα στρατεύματα του Χουρσίτ,
τον Αύγουστο του 1822, οι ανυπότακτες
Σουλιώτικες φάρες, παίρνουν τους δρόμους της προσφυγιάς για δεύτερη φορά
και αγωνίζονται να παραμείνουν ενωμένες κάτω από την εμβληματική μορφή του
Μάρκου Μπότσαρη.
Εκείνο που τον καταξίωσε στη συνείδηση των Σουλιωτών
και των άλλων συναγωνιστών του, είναι οι
προσπάθειές του να ξεπεραστούν οι φατριαστικές διενέξεις και να επιτευχθεί η
ενότητα των Σουλιωτών μπροστά σ΄έναν μεγαλύτερο σκοπό, εκείνου που μέχρι το
1822 είχαν οι τελευταίοι κατά νου, δηλαδή τον
αγώνα για την απελευθέρωση της Ελλάδας. Συμμετέχοντας στην άμυνα του
Μεσολογγίου αγωνιζόταν να μυήσει συνειδησιακά του Σουλιώτες μαχητές που
ευρίσκοντο πολιορκημένοι στις ντάπιες της ιερής πόλης, στην υπόθεση του
επαναστατημένου ελληνικού έθνους.
Είναι χαρακτηριστική η
ρήση του Γεώργιου Καραϊσκάκη γι΄αυτόν : « Ο
Μάρκος ήταν τρανός. Είχε νου που δεν είχε άλλος, είχε καρδιά λιονταριού και
γνώμη δίκια σαν του Χριστού».
Γι΄αυτό και όταν διαπίστωσε την αντίδραση
πολλών οπλαρχηγών όταν του απονεμήθηκε το δίπλωμα της αρχιστρατηγίας της
Δυτικής Στερεάς Ελλάδας από πλευράς της ελληνικής επαναστατικής κυβέρνησης, αφού
το ασπάστηκε σε ένδειξη σεβασμού, το έσκισε μπροστά σε όλους και τους παρέπεμψε
στο πεδίο της μάχης, καθώς όπως είχε ήδη δηλώσει , «το αίμα δεν έχει την ίδια
αξία το μελάνι.»
………………………………………….
«
Αλλά για να σας αποδείξω πως δεν έχω σκοπούς εγωιστικούς, και δεν θέλω να είμαι
ανώτερος από κανέναν σας, μα θέλω να είμαι ο Μάρκος, εκείνος που τον βλέπατε να
πολεμά ως τώρα στο πλευρό σας, να! Εδώ μπροστά σας σκίζω το δίπλωμα της
αρχιστρατηγίας που πήρα και σας ορκίζομαι πως δεν θέλω άλλο αξίωμα από εκείνο
που είχαν οι προπάτορές μου, και που
το΄χετε και σεις οι ίδιοι.»
………………………………………..
Στο πεδίο της μάχης του
Κεφαλοβρύσου τον Αύγουστο του 1823 ο Μάρκος Μπότσαρης απέδειξε για στερνή φορά
τη δύναμη και τα χαρίσματα που τον χαρακτήριζαν ως πολεμιστή, ώστε επάξια να κρατά την ηγετική
του θέση και να έχει την αναγνώριση των παληκαριών του.
Σε ερώτηση κάποτε γιατί δεν στέκεται πίσω από
τους πολεμιστές του, αλλά ορμά πρώτος μέσα στη φωτιά της μάχης απάντησε: « ο
πολυπαθιασμένος λαός μας είναι σαν πρόβατο απολωλός κι αν δε δει μπροστά του το κριάρι, μένει
ακούνητος και νεκρωμένος.»
Η νεκρική πομπή του πρωτοκαπετάνιου σταματά
στο Μοναστήρι της Παναγιάς της Προυσιώτισσας, όπου φιλοξενείτε νοσηλευόμενος ο
συναγωνιστής του Γεώργιος Καραϊσκάκης, που προσκυνά τη σωρό και εύχεται
προφητικά : « Μακάρι αδερφέ Μάρκο, από
τέτοιο θάνατο να πάενα κι εγώ.» διότι φοβούνταν μην εθάνει από την αρρώστια του
και δεν αξιωθεί της τιμής να πέσει στην μάχη.
Η χαρισματική του
προσωπικότητα και ακτινοβολία δικαιολογεί το κενό που αφήνει με το θάνατό του
και το γενικό θρήνο στην πάνδημη κηδεία του στο Μεσολόγγι . «Τριαντα επτά βολές
κανονιών , ανά τέταρτου της ώρας ριπτόμενοι, ανήγγειλον την ηλικία του ήρωος»
μας μαρτυρούν οι ιστορικοί και αναγνωρίζουν την αξία της μάχης του Κεφαλοβρύσου
ως μοναδική στην ιστορία του Αγώνος για τον επιδειχθέντα ηρωισμός και το
αποτολμηθέν σχέδιο , έτσι που ο Μάρκος ακτινοβολεί και ουδόλως υπολείπεται εις δόξαν του
Λεωνίδου, του Παλαιολόγου, του Διάκου.
……………………………….
