Οι βελανιδιές στο αγροτικό πολιτισμικό τοπίο

                                                    του Δήμου Καρπενησίου

Πανοραμική άποψη της κοιλάδας του Καρπενησιώτη ποταμού (φωτ. Μεράκος Κων, 2021)

Η Ευρυτανία διαθέτει δασολίβαδα και ορεινά λιβάδια  που αποτελούν οικοτόπους μεγάλης οικολογικής και οικονομικής αξίας, καθώς στηρίζουν την κτηνοτροφική παραγωγή. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον συγκεντρώνουν τα αγροδασοπονικά συστήματα που συναντάμε στις παρυφές των δασών και που προσφέρουν ποικίλες οικοσυστημικές υπηρεσίες, πέραν της βόσκησης και της δασοπονίας. Στηρίζουν τα εδάφη και τα προστατεύουν από διαβρώσεις και κατολισθήσεις, ρυθμίζουν την απορροή των υδάτων και αποτρέπουν ζημίες από πλημμύρες και ολισθήσεις, ενώ παράλληλα εμπλουτίζουν το υδροφόρο ορίζοντα, στηρίζουν την άγρια ζωή σε κάθε μορφή της (βιοποικιλότητα), από τις απαρατήρητες για τους περισσότερους από εμάς λειχήνες, έως την πλούσια ορνιθοπανίδα  και τα μεγάλα θηλαστικά.

  Αιωνόβιο δέντρο φυλλοβόλου δρυός στη περιοχής της Καλλιθέας (Μπιάρας) Καρπενησίου,                                                        στα όρια δασολίβαδου (φωτ. Λάππα Β.,2021)

                                             

                Η πιο ενδιαφέρουσα από τις οικοσυστημικές υπηρεσίες των αγροδασοπονικών συστημάτων είναι η συμβολή τους στην αποθήκευση άνθρακα και στο μετριασμό των επιπτώσεων από την κλιματική αλλαγή που επιφέρει ακραία καιρικά φαινόμενα με αρνητικές συνέπειες στις ανθρώπινες κοινωνίες. Οι βελανιδιές αείφυλλες και φυλλοβόλες, συνθέτουν ποικίλα αγροτικά και πολιτιστικά τοπία, στην ευρύτερη περιοχή της λεκάνης απορροής του ποταμού Καρπενησιώτη, και προσφέρουν επιπλέον όλων των προαναφερόμενων υπηρεσιών, και πολιτιστικές υπηρεσίες, καθώς αποτελούν χαρακτηριστικά στοιχεία των αξιών του ορεινού μας πολιτισμού. 

Εκτεταμένα δάση αείφυλλης δρυός (πουρνάρι) στη λεκάνη απορροής του Μέγδοβα ποταμού (Ταυρωπός), συμβολή με το Στενωματιώτικο Ρέμα. (φωτ. Μπαλάς Γ., 2020)

    Τις συναντάμε, είτε ως μεμονωμένα υπέργηρα άτομα, σε πλατείες και εκκλησιαστικούς χώρους, είτε σε συστάδες  που αποτελούν νησίδες οικοτόπων, στα κυρίαρχα ελατοδάση της περιοχής.  Το γενικό συμπέρασμα της μελέτης μου γύρω από τις βελανιδιές στην  φυτοκοινωνία της περιοχής, είναι ότι προέρχονται από αυτοφυή δάση δρυός, τα οποία υπεραραιώθηκαν εξαιτίας της μακρόχρονης παρουσίας ανθρώπινων δραστηριοτήτων (παραδοσιακή διαχείριση, επέκταση αγροτικού χώρου, κ.α.).

Συστάδα φυλλοβόλων δέντρων δρυός στο εξωκλήσι της Παναγίας στο χωριό Νόστιμο Καρπενησίου, με χαρακτηριστική της επέκταση της ελάτης (φωτ. Λάππα Β., 2021)

    Η ποιότητα του τόπου, υποστηρίζει τα μακρόβια αυτά δέντρα. Στους χώρους θρησκευτικής λατρείας, κοιμητήρια,  γύρω από εξωκλήσια και περίβολους εκκλησιών, συναντάμε γηραιά, υπεραιωνόβια δέντρα, μεγάλης αισθητικής και οικολογικής αξίας. 

Μνημειακό δέντρο δρυός ηλικίας 5 αιώνων, στον εκκλησιαστικό περίβολο του Ι.Ν. Αγίου Νικολάου στο χωριό Κλαυσί Καρπενησίου. (φωτ. Λάππα Β.)

Υπεραιωνόβια δρυς στο εκκλησιαστικό δάσος του Ι.Ν. Αγίας Παρασκευής Λάσπης (Αγίου Νικολάου) Καρπενησίου. Η εκτίμηση της κατάστασης της υγείας των αιωνόβιων δρυών του δάσους δείχνει έντονη νέκρωση (σήψεις κλαδιών και κορμών, αραίωση κόμης, κ.α.) που επιβάλλει η πυκνή συγκόμωση με την ελάτη και η σκίαση των φωτόφιλων αυτών δέντρων. (φωτ. Λάππα Β.)

                                

 Μένει σε μας, τους μόνιμους κατοίκους του ορεινού χώρου, να διατηρήσουμε τα μνημειακά αυτά δέντρα, μέσα από μια ολιστική δασοπονική διαχείριση των δασών μας, έτσι που να τα αναδείξουμε ως στοιχεία του τοπίου  και της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

Αγροδασοπονικό τοπίο στην παρόχθια ζώνη του Καρπενησιώτη με κυρίαρχη την παρουσία δέντρων δρυός στα όρια των ιδιοκτησιών γης. (φωτ. Λάππα Β.)